कृषी कर्ज मित्र योजना – एक सविस्तर मार्गदर्शक

१. योजनेची पार्श्वभूमी आणि महत्व:

महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी कृषी कर्ज ही एक महत्वाची गरज आहे. मात्र, अनेक शेतकरी योग्य मार्गदर्शनाअभावी या सुविधेपासून वंचित राहतात. त्यामुळे शासनाने कृषी कर्ज मित्र योजना सुरू केली, जी शेतकऱ्यांना आर्थिक सबलीकरणाकडे नेण्याचे एक महत्वपूर्ण पाऊल आहे.

२. योजनेची प्रमुख उद्दिष्टे:

• शेतकऱ्यांना विनाविलंब आणि सुलभ कृषी कर्ज उपलब्धता
• कृषी क्षेत्रात भांडवली गुंतवणुकीस प्रोत्साहन
• शेतकऱ्यांना कमी व्याजदरात कर्ज सुविधा
• सावकारी पाशातून शेतकऱ्यांची मुक्तता
• शेती क्षेत्राचा सर्वांगीण विकास साधणे

३. योजनेचे कार्यान्वयन:

• मौसमी कर्ज वितरण:

– खरीप हंगामासाठी कर्ज वितरण

– रब्बी हंगामासाठी कर्ज वितरण

– विशेष पीक योजनांसाठी कर्ज सुविधा

• कृषी कर्ज मित्रांची भूमिका:

– शेतकऱ्यांना कर्ज प्रक्रियेबाबत मार्गदर्शन

– आवश्यक कागदपत्रांची पूर्तता

– बँक व शेतकरी यांच्यातील दुवा

– कर्ज प्रकरणांचे सनियंत्रण

४. सेवाशुल्क रचना (विस्तृत):

अ) अल्प मुदत कर्ज:

• नवीन पीक कर्ज: १५० रुपये प्रति प्रकरण
• कर्ज नूतनीकरण: २०० रुपये प्रति प्रकरण

ब) मध्यम व दीर्घ मुदत कर्ज:

• नवीन कर्ज प्रकरण: २५० रुपये प्रति प्रकरण
• कर्ज नूतनीकरण: २०० रुपये प्रति प्रकरण

५. पात्रता निकष:

कृषी कर्ज मित्र होण्यासाठी:

• किमान १२वी उत्तीर्ण
• स्थानिक भाषेचे ज्ञान
• कृषी क्षेत्राचे प्राथमिक ज्ञान
• सामाजिक कार्याची आवड

६. आवश्यक कागदपत्रे:

शेतकऱ्यांसाठी:

• ७/१२ उतारा
• ८-अ चा उतारा
• आधार कार्ड
• पॅन कार्ड
• बँक पासबुक
• फोटो

७. कर्ज प्रकार:

• पीक कर्ज
• कृषी यंत्रसामग्री कर्ज
• जमीन विकास कर्ज
• पशुधन कर्ज
• फळबाग लागवड कर्ज
• शेततळे/विहीर कर्ज

८. योजनेचे फायदे:

• शेतकऱ्यांना वेळेत कर्ज उपलब्धता
• कमी व्याजदरात कर्ज
• सावकारी पाशातून मुक्तता
• शेती व्यवसायाला चालना
• ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचा विकास

९. योजनेची अंमलबजावणी:

• जिल्हा पातळीवर जिल्हाधिकारी कार्यालय
• तालुका पातळीवर तहसीलदार कार्यालय
• ग्रामपंचायत पातळीवर ग्रामसेवक

१०. महत्वाच्या मार्गदर्शक सूचना:

• कर्ज मंजुरीपूर्वी सर्व कागदपत्रांची पडताळणी
• वेळापत्रकानुसार कर्ज परतफेडीचे नियोजन
• कर्जफेड क्षमतेचे मूल्यांकन
• योग्य कर्ज रकमेचे निर्धारण

११. कर्ज वितरण प्रक्रिया:

• अर्ज स्वीकृती
• कागदपत्र पडताळणी
• प्रत्यक्ष क्षेत्र पाहणी
• कर्ज मंजुरी
• कर्ज वितरण
• कर्ज परतफेड नियोजन

१२. विशेष तरतुदी:

• नैसर्गिक आपत्ती परिस्थितीत कर्ज परतफेडीस मुदतवाढ
• छोट्या व सीमांत शेतकऱ्यांना प्राधान्य
• महिला शेतकऱ्यांसाठी विशेष सवलती
• शेती पूरक व्यवसायांना प्रोत्साहन

या योजनेमुळे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना आर्थिक स्थैर्य मिळून त्यांच्या शेती व्यवसायाला नवी दिशा मिळते. कृषी कर्ज मित्र हे या योजनेचे महत्वाचे स्तंभ असून, त्यांच्या मार्गदर्शनामुळे शेतकऱ्यांना योग्य वेळी आणि योग्य प्रकारचे कर्ज मिळण्यास मदत होते.